Εφόσον, λοιπόν θεωρήσουμε ως αρχέτυπα γνωρίσματα αυτής της διαδικασίας την παγκόσμια επικοινωνία και αλληλεπίδραση στον χώρο των ιδεών, του πολιτισμού, την δικτύωση ανθρώπων καθώς και την απελευθέρωση ή ακόμα ακόμα, κατά άλλους την επικυριαρχία ορισμένων εθνών στο τομέα του εμπορίου και τέλος, μία ευρύτερη κινητικότητα των συγκρουσιακών καταστάσεων και πολέμων τότε δύναται κανείς να παρατηρήσει ότι για παράδειγμα,
Κατά την Ελληνιστική περίοδο, οι Μακεδόνες και κατ’ επέκταση οι υπόλοιποι Έλληνες διέδωσαν τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων στους λαούς της Ανατολής αλλά ταυτόχρονα, υπήρξε αλληλεπίδραση, μάθαμε από τους πανάρχαιους εκείνους πολιτισμούς, από την επιστήμη και φιλοσοφία τους, την τέχνη τους.
Ακόμα και κατά την δύσκολη περίοδο της Οθωμανικής κατοχής κατά τον 19ο αιώνα, ο αλύτρωτος Έλληνας της Μικράς Ασίας και των υπολοίπων περιοχών των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου αξιοποίησε τις συνθήκες των Οθωμανών με τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, και έδειξε ιδιαίτερη κινητικότητα και δραστηριότητα σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομικής, επιστημονικής και πολιτιστικής ζωής. Πολλοί από εμάς τους Έλληνες της Αιγύπτου, είμαστε τα ζωντανά παραδείγματα, απόγονοι εκείνης της διαδικασίας.
Έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι εμείς οι Απόδημοι είμαστε δύο φορές Έλληνες. Ποιο είναι το μυστικό όμως που διαμορφώνει αυτή την διαπίστωση; Είναι πάνω απ’ όλα η έμφυτη ανάγκη της φυλής μας για επιβίωση ατομική και συλλογική.
Οι Απανταχού Έλληνες, μετανάστευσαν στις νέες τους πατρίδες, εντάχθηκαν στον κοινωνικό τους ιστό, ακολούθησαν, επιχειρηματικά, κοινωνικά και πολιτικά ανοδική πορεία. Η πορεία μας αυτή δεν ήταν πάντοτε εύκολη, αλλά ένας καθημερινός δύσκολος αγώνας, στην αρχή για επιβίωση, αργότερα για ανάπτυξη. Παράλληλα, ο Απανταχού Ελληνισμός, οργανώθηκε, δημιούργησε Κοινότητες, Ομοσπονδίες, έχοντας αρωγό την Εκκλησία, την παιδεία και τον πολιτισμό του. Ο Απόδημος όμως δεν γκετοποιήθηκε αλλά προσέφερε στην χώρα υποδοχής, κρατώντας την ομορφιά της φυλής μας. Από την εποχή των πρώτων μεταναστών, μέχρι τους Έλληνες, τρίτης και τέταρτης γενιάς σημαντικός παράγοντας των οργανωμένων Ελλήνων του Εξωτερικού ήταν η διαφύλαξη και μεταλαμπάδευση της Ελληνικής ταυτότητας σε εμάς και τα παιδιά μας. Αν και ενταγμένοι στις νέες μας πατρίδες, αγωνιούμε για την πατρίδα, είμαστε περήφανοι για την καταγωγή μας και αποτελούμε πρεσβευτή της χώρας μας.
Σε αυτό το πλαίσιο ο κάθε Απόδημος Έλληνας ξεχωριστά και οι Κοινότητες μας δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην διαμόρφωση της Ελληνικής μας Ταυτότητας, ατομικά και συλλογικά. Από την άλλη πλευρά, το Ελληνικό Κράτος, με την θέσπιση της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, και προ δωδεκαετίας, του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, επιχειρεί με συστηματικό τρόπο και χωρίς φειδώ χρημάτων να λειτουργήσει υποστηρικτικά, στην ούτως ή άλλως ανεξάρτητη, αλλά γεμάτη από αγάπη και ενδιαφέρον για την πατρίδα και τον ελληνισμό Ομογένεια. Η οργανωμένη ομογένεια, αγκάλιασε και αγκαλιάστηκε από τους δύο αυτούς φορείς, τα στελέχη των οποίων αιρετοί και μη, εργάζονται συνειδητά προς τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν.
Τα παραπάνω τα δηλώνω με τα λόγου γνώσεως, καθώς εδώ και 30 περίπου χρόνια, εργάζομαι ενεργά από διάφορα αξιώματα που μου εμπιστεύθηκε, ο αλεξανδρινός, αιγυπτιώτης, αφρικανικός και τα τελευταία χρόνια, στο ευρύτερο σύνολό του, ο οργανωμένος Απανταχού Ελληνισμός.
Έχουμε στις αρχές του 21ου αιώνα στα χέρια μας, ένα πολύπλοκο όργανο, μία σημαντική δύναμη, κάπως όπως η πυρηνική ενέργεια, επιτρέψτε μου αυτή την γλαφυρή παρομοίωση, δηλαδή την διαδικασία της Παγκοσμιοποίησης. Εάν λοιπόν, αυτή την δύναμη την χρησιμοποιήσουμε θετικά, θα αναβαθμίσουμε ποιοτικά και σε βάθος χρόνου την θέση του Απανταχού Ελληνισμού. Εάν αμελήσουμε και δεν συμμετάσχουμε ενεργά, διατρέχουμε τον κίνδυνο της σταδιακής απορρόφησης μας από τις δυνάμεις και την δυναμική του Παγκόσμιου Χωριού.
Η σημερινή εποχή δεν πρέπει να μας φοβίζει. Απεναντίας θα πρέπει να την ατενίζουμε με αισιοδοξία. Εύχομαι να συνεχίσουμε με ακόμα μεγαλύτερη θέρμη την προσπάθεια για τον Απόδημο Ελληνισμό, και να γνωρίζετε ότι τόσο εγώ προσωπικά, όσο και οι συνάδελφοί μου στο Προεδρείο του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, αγωνιούμε, και θέλουμε την γνώση σας, την συμβολή σας, την προσφορά σας, στο έργο μας.
Θα ήθελα επιγραμματικά να παραθέσω δύο τρεις σκέψεις σχετικά με την Παγκοσμιοποίηση, τις οποίες καλό θα είναι να λαμβάνουμε υπόψη, σχετικά με την ανάλυση που κάνουμε.
Καταρχάς για πρώτη φορά τόσο έντονα, ο πολίτης ενός Έθνους, μίας κουλτούρας, έχει έναν τόσο σημαντικό ανταγωνιστή στην συλλογική συνείδηση, πολιτική, εθνική, πολιτιστική. Τον Homo Economicus, επιτρέψτε μου να πω.
Διαπιστώνουμε, ότι ιδιαίτερα στις νέες γενιές, ο πολίτης του κόσμου, ο οποίος αναπτύσσει ιδιαίτερη επαγγελματική σταδιοδρομία, ξεπερνά συνειδησιακά τα όρια της εθνικής του ταυτότητας κα εντάσσεται στο συντεχνιακό, επαγγελματικό του μικρόκοσμο ταξιδεύοντας από πόλη σε πόλη, από χώρα σε χώρα, αναζητώντας την επαγγελματική του καταξίωση, έχοντας απονευρώσει τις ρίζες του Έθνους Κράτους ως άμεσο γνώμονα αφοσίωσης. Ισχύει αυτή η υπόθεση; και αν ναι, πως την διαπιστώνουμε στον ευρύ χώρο του Απόδημου Ελληνισμού, και με ποια μέσα και τρόπους μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Η εμπειρία έχει δείξει ότι μία μερίδα καταξιωμένων Ελλήνων του Εξωτερικού ακόμα και στις νέες γενιές, διατηρούν την ενασχόληση τους στον χώρο των κοινών της ομόγενειας.
Ανάμεσα μας, βρίσκονται μέλη του Προεδρείου Περιφέρειας Καναδά, Αφρικής και Ευρώπης οι οποίοι για παράδειγμα, πέρα της επαγγελματικής τους καταξίωσης, πέρα από την πολύχρονη εμπειρία τους στην παροικιακή ζωή στους τόπους φιλοξενίας προσφέρουν την γνώση τους και την ενέργειά τους, και στην τοπική αυτοδιοίκηση και γενικότερα στην κοινωνία φιλοξενίας τους. Επίσης, είναι γνωστή η δυναμική επιχειρηματική δραστηριότητα των απανταχού συμπατριωτών μας, οι οποίοι προφέρουν περίσσευμα χρόνου και κόπου για την ομογένεια, την Εκκλησία τον Ελληνισμό και την Ελλάδα γενικότερα. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Από την άλλη μεριά όμως, υπάρχουν δραστήριοι επαγγελματίες ελληνικής καταγωγής, οι οποίοι καλώς ή κακώς, δεν έλκονται από τις παραδοσιακές δομές οργάνωσης της Ελληνικής Διασποράς.
Σε πολλές όμως περιπτώσεις, αυτοί οι πολίτες ελληνικής καταγωγής, σύγχρονοι της εποχής τους, επαγγελματίες, με ιδιαίτερη δραστηριότητα, κινητικότητα, δεν θα έβλεπαν αρνητικά ένα μοντέλο σύνδεσης τους, χαλαρής, με την πολιτιστική ταυτότητα της οικογένειάς τους. Μία σύνδεση, στην οποία, θα μπορούσαν χωρίς χρονοτριβές να προσφέρουν ένα τμήμα της ενέργειάς τους [ μικρό ή μεγάλο ] και παράλληλα θα μπορούσαν να καρπωθούν σύγχρονες υπηρεσίες, πιθανώς, ακόμα και πολιτιστικές αποδράσεις, στοιχεία τα οποία θα συνεισέφεραν προστιθέμενη αξία στο Εγώ και την προσωπικότητά τους, θα τους δίνουν μία νέα ρίζα, αποκούμπι, ένα σημείο αναφοράς στην γρήγορη και απαιτητική τους καθημερινότητα.
Ένα δεύτερο σύμπτωμα της Παγκοσμιοποίησης το όποιο επίσης πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη, είναι η αντικατάσταση παλαιοτέρων δομών, επιχειρηματικής, κοινωνικής, πολιτιστικής δραστηριοποίησης σε τοπικό επίπεδο και με τοπικά αποτελέσματα, με χαλαρά δίκτυα άμεσης δράσης, παγκόσμιας εμβέλειας, τα οποία, όπως και το Κεφάλαιο στην σημερινή εποχή, διαμορφώνονται γρήγορα, μετακινούνται γρήγορα, φέρνουν αποτελέσματα, και πολλές φορές, με τον ίδιο τρόπο μεταλλάσσονται σε Δίκτυα άλλου ενδιαφέροντος. Θα το παρομοίαζα με την καλοκαιρινή μπόρα, η οποία έρχεται από το πουθενά, ανακουφίζει την διψασμένη γη, αλλά με τον ίδιο γρήγορο τρόπο χάνεται. Δεύτερο λοιπόν ερώτημα. Ποιες είναι οι αιτίες και το έναυσμα για την δημιουργία τέτοιων δικτύων, και ποια η θέση του Απόδημου; Έχουμε ως κοινωνική ομάδα στις χώρες υποδοχής διαμορφώσει τέτοια δίκτυα; Έχει το ΣΑΕ την δυνατότητα για την στήριξη τέτοιων δικτύων στους κόλπους του; Έχει η φυλή μας, προστιθέμενη αξία σε αυτή την διαδικασία;
Η αιτία αυτών των χαλαρών δικτύων είναι προφανής και επιγραμματικά εντάσσεται στη μορφή της σύγχρονης οικονομίας και αγοράς, οι οποίες επιτακτικά ζητούν άμεσο αποτέλεσμα, άμεσες λύσεις, αξιόπιστες αν και ίσως, μεσοπρόθεσμες. Όπως είπε και ο γνωστός όμως οικονομολόγος, Keynes, “ in the long run, we are all dead”. Εξυπηρετείται αυτή η ανάγκη της οικονομίας από την εξέλιξη της τεχνολογίας και από την άμεση επικοινωνία. Τα χαλαρά δίκτυα ωστόσο δεν παρέμειναν στον χώρο της αγοράς μονάχα, αλλά επεκτάθηκαν στην ευρύτερη πολιτιστική και κοινωνική δράση, λειτουργούν είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και έχουν ανοικτές τις πύλες τους σε κάθε χρήστη του Διαδικτύου και όχι μόνο.
Η θέση του Απανταχού Ελληνισμού και σε αυτό το πλαίσιο είναι ιδιαίτερα καλή. Καταρχάς, ως πολίτες του κόσμου, όλοι μας, και ιδιαίτερα η Νεολαία είναι ήδη εξικιωμένη με τις διαδικασίες, τις νόρμες και κανόνες, την πρακτική των χαλαρών δικτύων. Είτε για την κοινωνικότητα τους, είτε στην επαγγελματική τους δραστηριότητα, με τον έναν ή άλλο τρόπο όλοι μας χειριζόμαστε και συμμετέχουμε σε τέτοια δίκτυα. Πολλές φορές μάλιστα, δυσανασχετούμε επειδή δεν έχουμε την δυνατότητα ως τώρα της συνεχούς εφαρμογής τέτοιων δικτύων και αμεσότητας επικοινωνίας στον ευρύτερο χώρο του Απόδημου. Αυτό είναι ίσως και φυσιολογικό, καθώς όλοι εμείς που προερχόμαστε από την βάση της Ελληνικής Διασποράς, και εθελοντικά προσφέρουμε το περίσσευμα χρόνου και ψυχής μας, μάθαμε σε άλλες δομές λειτουργίας, με βάση το τοπικό και μόνο χώρο, το χειροπιαστό αποτέλεσμα. Ούτως ή άλλως αυτά πρέπει να διατηρηθούν.
Καταλήγοντας επισημαίνω ότι η διαμόρφωση της Ταυτότητας μας αποτελεί πλέον μία ποικιλόμορφη διαδικασία, και σε σύγκριση με το παρελθόν εξελίσσεται κάτω από περισσότερους παράγοντες του ενός, διαμορφωτές της οποίας μπορούν να είναι θεσμικά όργανα, ιδρύματα, οι τάσεις της τοπικής / εθνικής αγοράς, οι διεθνείς συνθήκες, η τεχνολογική εξέλιξη, οι διεθνείς τάσεις.
Ίσως ο κρισιμότερος παράγοντας σχετικά με τον Απόδημο Ελληνισμό και την παγκοσμιοποίηση είναι αυτός της Νεολαίας. Οι νέες και νέοι του Απανταχού Ελληνισμού αποτελούν το ίδιο μας το μέλλον. Εμείς οι Έλληνες του Εξωτερικού το γνωρίζουμε. Ο προγραμματισμός και οι ενέργειες μας επιβάλλεται να έχουν την παράμετρο της νεολαίας ενταγμένη, καθώς η νέα γενιά θα αποτελέσει και τους άξιους συνεχιστές μας.
Η Απόδημη Νεολαία πλήρως ενταγμένη στις νέες πατρίδες παρακολουθεί τις καινούργιες τάσεις και είναι γνώστης των εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην διαμόρφωση πολιτισμού, την επικοινωνία, τις νέες πρωτοπόρες ιδέες. Σταδιοδρομεί στην έρευνα και τεχνολογία, τις υπηρεσίες, την επιχειρηματική δράση, την πολιτιστική παραγωγή. Ένα σημαντικό κομμάτι της εμπλέκεται ενεργά στα κοινά του ομογενειακού ελληνισμού ενώ σύσσωμη είναι περήφανη για την καταγωγή της και έτοιμη να προσφέρει κατά περίπτωση στην ομογένεια και την Ελλάδα. Αυτή η Απόδημη Νεολαία βρίσκεται ίσως πιο κοντά από όλους μας στην αντίληψη και εκμετάλλευση της Παγκοσμιοποίησής.
Θέληση όλων μας πρέπει να είναι η υποστήριξη των νέων του εξωτερικού στην ήδη διαμορφούμενη δική τους σύγχρονη ταυτότητα του Απόδημου Έλληνα. Αυτό μπορεί να συμβεί με την διάχυση σύγχρονων ελληνικών και ξένων πολιτιστικών τάσεων, τις νέες τεχνολογίες και τον ψηφιακό πολιτισμό και βεβαίως με την στήριξη της αυτοδιοργάνωσής της.
Ο Απανταχού Ελληνισμός διαπερνά ιστορικές φάσεις και περιόδους. Διέπρεψε και διαπρέπει υπό αντίξοες τοπικές, περιφερειακές, παγκόσμιες συνθήκες, όπως στο τέλος του 19υ αιώνα στην ανατολική Μεσόγειο και την Αφρική, όπως κατά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Η Παγκοσμιοποίηση προκαλεί παραδοσιακές αξίες όχι μόνο των Αποδήμων αλλά συνολικά των δομών της κοινωνίας, ακόμα και του Έθνους – Κράτους.
Όπως λοιπόν οι κοινωνίες, ζωντανοί οργανισμοί, μαθαίνουν και αντιδρούν με τις δυνάμεις της Παγκοσμιοποίησης, με παρόμοια ορμή, θα πρέπει και όλοι εμείς, που ενδιαφερόμαστε για τον Ελληνισμό που γεννιέται, ζει και διαπρέπει μακριά από την Πατρίδα, να ανασκουμπωθούμε και με γενναιότητα, να δουλέψουμε μεθοδικά, πρακτικά με σχέδιο και συνέπεια.
Στέφανος Π. Ταμβάκης
Εκφωνήθηκε στο διεθνές Συνέδριο που οργάνωσε το Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ, με θέμα «Παγκοσμιοποίηση και Ελληνική Διασπορά»